Facebook ကို like ေလးေပးခဲေစခ်င္ပါတယ္
သူမအိမ္ျပန္ေရာက္သည္အထိ ေနာက္က ခင္ပြန္းသည္ ျဖစ္သူကပါမလာ။ ဆုမ္ဘတ္ကို သူမႏွင့္ ေဆြမ်ိဳးေတြ ရဲစခန္းႏွင့္ ေဆး႐ုံသို႔ သြားရွာၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဘယ္မွာမွ ရွာမေတြ႕ရေတာ့ေပ။ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ CCTV ႐ိုက္ကူးထားေသာ ျမင္ကြင္းတစ္ခုကို ေနာက္ႏွစ္ရက္ေလာက္ အၾကာတြင္ ျပန္ၿပီး ေျခရာခံမိၾကသည္။ ဆုမ္ဘတ္ကို ရဲကင္းတဲေလး တစ္ခုအတြင္းက ေခၚထုတ္လာၿပီး ဗင္ကားတစ္စီးထဲ သြင္းကာ ညအေမွာင္ထဲသို႔ ကားက ေမာင္းဝင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္။
အစိုးရကလည္း ဆုမ္ဘတ္တစ္ေယာက္ ဘယ္ေရာက္၍ ဘယ္ေပါက္ေနမွန္း မေျပာႏိုင္။ သူ႔အတြက္ စိုးရိမ္လာၾကသည္။ ဆုမ္ဘတ္ ရွာေဖြေရးတြင္ ဦးေဆာင္သူတစ္ဦးက ထိုကိစၥသည္ ကြန္ျမဴနစ္ အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ဖြယ္ ရွိေၾကာင္း စြပ္စြဲေျပာဆိုလိုက္သည္။ သူေပ်ာက္ဆုံးသြားျခင္းသည္ အျခားေသာ NGO လုပ္သားမ်ား အတြက္ပါ လုံၿခံဳမႈ မရွိေတာ့ေၾကာင္း ျပသလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အေမွာင္ထုႏွင့္ အဓမၼ လက္စတုံးျခင္းတို႔က ဆက္စပ္ေနသည္။
၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက ကုလသမဂၢ အတင္းအဓမၼ လက္စတုံး ေဖ်ာက္ဖ်က္မႈမ်ားကို စိစစ္ေရး အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕သည္ လာအိုႏိုင္ငံအတြင္း လက္စတုံး ေဖ်ာက္ဖ်က္မႈ ခုနစ္မႈကို မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ လာအိုႏိုင္ငံတြင္ ေပ်ာက္ဆုံးမႈမ်ားသည္ ‘သာမန္မဟုတ္’ ဟု လာအိုႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားမႈ ဥကၠ႒ ဗာနီဒါသက္ဆိုဗန္က ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။
“အျခား လူမသိ သူမသိ ကြယ္ေပ်ာက္သြားခဲ့တာေတြလည္း အမ်ားႀကီးပဲ။ မီဒီယာကေရာ လာအို အာဏာပိုင္ေတြက ဒီကိစၥေတြကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈ ထားၾကတယ္။ အဲဒီစာရင္းကပါ ေျပာရရင္ အရွည္ႀကီးပဲ။ အဖမ္းခံရ၊ ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရတဲ့သူေတြရဲ႕ မိသားစုဝင္ေတြက ျဖစ္ပ်က္ပုံေတြကို ျပန္မေျပာျပခ်င္ၾကဘူး။ အာဏာပိုင္ေတြက သူတို႔ကို တစ္ခုခုအေရးယူမွာ ေၾကာက္ေနၾကတယ္။ က်န္ရစ္သူ မိသားစုေတြထဲက တစ္ဦးဦးကို ဒုကၡေပးမွာ စိုးရိမ္ၾကတယ္။ အင္မတန္ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ စနစ္ေအာက္မွာ သူတို႔ရွင္သန္ ေနၾကရတာ မဟုတ္လား” ဟု သက္ဆိုဗန္က ဆိုသည္။
ဤႏိုင္ငံတြင္ ေဝဖန္မႈမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းခံ ထားရသည္။ ဆန္႔က်င္သူမ်ားကို စိတ္ဓာတ္က်သြား ေစရန္ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ “လာအိုႏိုင္ငံကလူေတြ Facebook ထဲမွာ ဆုမ္ဘတ္ကို ခ်မ္းသာေပးၾကဖို႔ အသနားခံၾကတာေတာင္ သူတို႔နာမည္ရင္းေတြနဲ႔ ဝင္ထားၾကတာ ရွားတယ္။ ဒါကို သာမန္ အေနအထားလို႔ ခင္ဗ်ားတို႔ ေျပာႏိုင္မွာလား” ဟု သက္ဆိုဗန္က ေထာက္ျပသည္။ သူက အျခားလာအို ႏိုင္ငံသားမ်ား ကဲ့သို႔ပင္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသို႔ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အာဏာသိမ္းသည့္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက ထြက္ေျပးတိမ္း ေရွာင္လာသူ ျဖစ္သည္။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္ မတ္လ အေစာပိုင္းေလာက္တြင္ လာအိုႏိုင္ငံသည္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅ ႏွစ္ခန္႔ တားျမစ္ပိတ္ဆို႔ ထားျခင္းခံခဲ့ရာမွ ကမာၻ႔ကုန္သြယ္မႈအဖြဲ႕ (WTO) သို႔ ဝင္ခြင့္ရလာသည္။ သို႔ေသာ္ တိုင္းျပည္တြင္းရွိ ျပည္သူ႔ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုမူ ကမာၻႀကီးႏွင့္ မ်က္ျခည္ ျဖတ္ထားခဲ့သည္။
“လာအိုမွာ အတိုက္အခံေတြကို ဖြဲ႕စည္းဖို႔လည္း လက္မခံဘူး။ အစိုးရနဲ႔ သေဘာထား ကြဲလြဲသူေတြကို လည္း ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တာေတြ လုပ္ေနတာပဲ။ ေျမယာသိမ္းတာေတြမွာလည္း တရားမွ်တစြာ မေျဖရွင္းႏိုင္ေသးဘူး။ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးေတြ၊ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး ဆိုတာေတြ လုပ္တဲ့သူတိုင္းလည္း အဖမ္းမခံရတာ မရွိေသးဘူး” ဟု သက္ဆိုဗန္က ရွင္းျပသည္။
ႏိုင္ငံအတြင္း ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္ ခံရမႈမ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူေတြက ႏႈတ္ဆိတ္ေနသည္မွာ အက်င့္ပါေန သည္။ စစ္တပ္၏ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ခံထားရသည့္ ႏိုင္ငံျဖစ္သျဖင့္ အဓမၼ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္သြားျခင္း၊ ကြယ္ေပ်ာက္ သြားရျခင္းေတြကလည္း အဆန္းမဟုတ္။ ႏိုင္ငံအတြင္း ဒဏ္ခတ္ျခင္း မခံရသူမ်ားႏွင့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ မခံရသူေတြကလည္း မရွိသေလာက္ ရွားသည္။ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း မျမင္သည့္ အကန္းမ်ားလို ေနထိုင္ၾကရသည္။ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္သူမ်ားကလည္း အေတြ႕အႀကံဳေတြရွိၿပီး ျဖစ္သျဖင့္ အျပစ္ေပး အေရးယူ မခံရေစရန္ ေရွာင္တိမ္းႏိုင္စြမ္း ရွိၾကသည္။
“ထိုင္းႏိုင္ငံမွာလည္း လြတ္လပ္တဲ့ ကြၽမ္းက်င္သူေတြ မရွိဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဒီလိုအတင္းအဓမၼ ဖမ္းဆီး ေခၚေဆာင္သြားၿပီး ေပ်ာက္ဆုံးသြားရတဲ့ သူေတြအတြက္ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့အဖြဲ႕၊ လိုက္လံစုံစမ္း ေဖာ္ထုတ္ေပးတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြလည္း မရွိဘူး။ မ်က္ျမင္သက္ေသအျဖစ္ ထြက္ဆိုေပးမယ့္ သူေတြကိုလည္း ထိေရာက္စြာ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ စနစ္လည္း မရွိေသးဘူး။ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈ မွန္သမွ်ဟာ ရဲအေရးယူပိုင္တဲ့ ကိစၥေတြ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ ရဲကဖမ္းလိုက္တဲ့ အမႈကို ရဲက ျပန္စစ္ေနတာနဲ႔ပဲ တရားမွ်တမႈေတြနဲ႔ ကင္းေဝးေနခဲ့ရတယ္” ဟု ထိုင္းလူမ်ိဳး JPF (Justic for Peace Foundation) အဖြဲ႕၏ ဥကၠ႒ အန္ခါနာနီလာပိုင္ဂ်စ္က ဆိုသည္။
UNWGEID (United Nations Working Group on Enforced or Involuntary Disappear-ances) အဖြဲ႕ကလည္း အစိုးရ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား အေနႏွင့္ ေပ်ာက္ဆုံးသြားသူမ်ားအေပၚ မည္သို႔ အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္ထားေၾကာင္းကို ေတာင္းဆိုေနေသာ္လည္း တုံ႔ျပန္ခ်က္မွာ အနည္းငယ္သာ ရရွိသည္။ သက္ေသ အေထာက္အထားကလည္း မရွိ၊ တြန္းအားေပးမႈေတြကလည္း နည္းပါး၊ တရားစြဲဆို ႏိုင္ျခင္းလည္း မရွိသည့္အတြက္ ဘာမွန္းမသိဘဲ ေပ်ာက္ဆုံးသြားသူေတြက တိုးၿပီးရင္း တိုးလာကာ အေျဖရွာမရႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေနရသည္။
အာဏာပိုင္မ်ားကို တိုင္လွ်င္ လက္တုံ႔ျပန္ျခင္းကို ခံရတတ္သျဖင့္ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားက ေပ်ာက္ဆုံး သြားသူမ်ားအတြက္ မည္သို႔မွ် အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္ေပးႏိုင္မႈ မရွိျခင္းမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အႀကီးမားဆုံး ျပႆနာတစ္ရပ္ ျဖစ္သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ အတြင္း ေပ်ာက္ဆုံးသူ ၉၃ ဦး၏ စာရင္းႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ ကတည္းက ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရသည့္ လူေပါင္း ၉၀၀ တို႔ကို ယေန႔တိုင္ အစအနပင္ ရွာမေတြ႕ရေသးေပ။ ထိုသို႔ ေပ်ာက္ဆုံးသူမ်ားထဲတြင္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကလည္း ပါဝင္ေနသည္။ “ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ တရားမဝင္ အလုပ္ေတြကို လုပ္ေနတဲ့သူေတြက ပိုၿပီးခံရတယ္” ဟု ပိုင္ဂ်စ္က ဆိုသည္။
သူေျပာခ်င္သည္မွာ ဥပေဒ လက္တစ္လုံးျခား တရားမဝင္ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ေနသူေတြမွာလည္း ေန႔ျမင္ညေပ်ာက္ အျဖစ္မ်ိဳးေတြ ရွိေနသည္ကို ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္သည္။
ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ အဓမၼ ဖမ္းဆီးျခင္းေၾကာင့္ ေပ်ာက္ဆုံးရမႈမ်ားသည္ အစိုးရေပၚလစီ ႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ေနသည္။ ဥပမာ-ထိုင္းႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းရွိ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ လူမ်ိဳးစု သူပုန္မ်ားကို ထိေရာက္စြာ မႏွိမ္နင္းႏိုင္ေသးျခင္းက ေပ်ာက္ဆုံးစာရင္းကို ပိုၿပီး အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။
၂၀၀၄ ခုႏွစ္က ထိုင္းႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း ၿမိဳ႕ႀကီးသုံးၿမိဳ႕ ျဖစ္သည့္ ယာလာ၊ နာရသီဝပ္ႏွင့္ ပတၱာနီတို႔တြင္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အမိန္႔ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ရသည္။ ထိုေဒသမ်ားသည္ မြတ္ဆလင္အမ်ားစု စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ထားသည့္ ေဒသမ်ား ျဖစ္သည္။ ဥပေဒက ဖမ္းမိန္႔ဝရမ္း မရွိဘဲ သံသယရွိသူကို ဖမ္းဆီးကာ ၇ ရက္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားႏိုင္ျခင္း၊ အက်ဥ္းခ်ထားသည့္ ေနရာကိုလည္း မည္သူ႔ကိုမွ် မသိႏိုင္ေအာင္ ဖုံးကြယ္ထားႏိုင္ျခင္းမ်ားသည္ ထင္တိုင္း လုပ္ႏိုင္သည့္ အခြင့္အေရးကို သီးျခားေပးထားသလို ျဖစ္ေနသည္။ ပြင့္လင္းၿပီး ထင္သာျမင္သာ ရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ ေပးမထားျခင္းက အၾကမ္းဖက္ မတရား ျပဳလုပ္ခြင့္ကို ပိုၿပီးအေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလအတြင္း ထိုေဒသ၌ ေပ်ာက္ဆုံး သြားခဲ့ရသူ ၃၃ ဦး ရွိေၾကာင္း JPF က ေထာက္ျပထားသည္။
ထိုင္းႏိုင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းတြင္လည္း မူးယစ္ေဆး တိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ လူေပါင္းမ်ားစြာ ေပ်ာက္ဆုံး ေနခဲ့ရသည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ သက္ဆင္ရွင္နာဝါထရာ လက္ထက္တြင္ မူးယစ္ေဆးဝါး ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းမႈမ်ားကို ခြဲတမ္းစနစ္ျဖင့္ က်င့္သုံးလိုက္သည္။ ေဒသအလိုက္ ခြဲတမ္းက်သည့္ အတိုင္း မျဖစ္မေန ဖမ္းဆီး ေဖာ္ထုတ္ျပရျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုစနစ္အရ ဖမ္းဆီးရမိသည့္ မူးယစ္ေဆး ပမာဏအလိုက္ ဆုေၾကး ခံစားခြင့္မ်ားကို ေပးအပ္ခဲ့သည္။
ထိုစနစ္က်င့္သုံးသည့္ သုံးလအတြင္း မူးယစ္ေဆးဝါး ဂိုဏ္းမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈ ရွိသည္ဆိုကာ လူေပါင္း ၁၅၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေမလ JPF အဖြဲ႕က ထုတ္ျပန္သည့္ အစီရင္ခံစာတြင္ ထိုင္းႏိုင္ငံ၌ သက္ဆင္ ‘မူးယစ္စစ္ပြဲ’ ဆင္ႏႊဲလိုက္သည့္အခ်ိန္ အစပိုင္း၌ လူဆယ္ဦးခန္႔ ေပ်ာက္သြားခဲ့ရသည္ဟု ဆိုထားသည္။
အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ႏိုင္ငံအလိုက္ ေပ်ာက္ဆုံးသည့္ အေရအတြက္မ်ားကလည္း မတူညီႏိုင္ေပ။ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ ကြာျခားခ်က္အလိုက္ ေျပာင္းလဲႏိုင္သည္။ ဖမ္းဆီးပိုင္ခြင့္ ရွိသူမ်ားသည္ ရဲတပ္ဖြဲ႕ သို႔မဟုတ္ စစ္တပ္ႏွင့္ တစ္နည္းမဟုတ္တစ္နည္း ပတ္သက္ေနၾကသည္။ သူတို႔ေနာက္ကြယ္တြင္ ပုန္းကြယ္ေနသည့္ မထင္မရွား အာဏာပိုင္မ်ား ရွိႏိုင္သလို၊ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း အကာအကြယ္ ေပးေနသည့္ အစိုးရ အရာရွိမ်ားလည္း ရွိႏိုင္သည္။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံတြင္ ထိုကဲ့သို႔ေသာသူမ်ား ရွိေနေသာေၾကာင့္ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္က စတင္ၿပီး ေပ်ာက္ဆုံးေနခဲ့ရသူ ၂၀၀၀ ခန္႔ ရွိေၾကာင္း ျပည္တြင္း NGO အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုျဖစ္သည့္ ေပ်ာက္ဆုံးသူမ်ား ရွာေဖြေရး အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကဆိုသည္။
ဖိလစ္ပိုင္ ေရဒီယို အသံလႊင့္ဌာန DzBB တြင္ ၿပီးခဲ့သည့္ ဒီဇင္ဘာလက လႊတ္ေတာ္ အမတ္တစ္ဦးႏွင့္ ရဲအရာရွိခ်ဳပ္ အၿငိမ္းစား ပန္ဖီလိုလက္ဆန္တို႔ အင္တာဗ်ဴး တစ္ခု၌ ဖိလစ္ပိုင္ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕၏ အဓမၼ လူဖမ္းဆီးသည့္ ကိစၥမ်ားကို ေဆြးေႏြးသြားခဲ့သည္။ ထိုေဆြးေႏြးပြဲတြင္ လက္ဆန္က ဥပေဒ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ရပ္အေနႏွင့္ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရာ၌ အထင္ျဖင့္ ဝင္ေရာက္ ဖမ္းဆီးခဲ့ရမႈမ်ား ရွိေသာ္လည္း တရား႐ုံး ေရာက္သည့္အခါတြင္ ခိုင္လုံေသာ သက္ေသ အေထာက္အထားမ်ား ျပသႏိုင္မႈ မရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ တစ္ခါတစ္ရံတြင္လည္း အမွန္တကယ္ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ေနသူမ်ားကို ဖမ္းဆီးခဲ့ရေသာ္လည္း အေရးယူႏိုင္မႈ မရွိခဲ့ျခင္းကို သူကဝန္ခံသြားသည္။
အၾကမ္းဖက္ ဖမ္းဆီးခံရမႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအတြင္း ေဒသမေ႐ြး ျဖစ္ႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ဖမ္းဆီးခံရ ေသာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ား ကိုယ္တိုင္က အဖမ္းခံသြားရေၾကာင္း မသိမႈမ်ားလည္း ရွိေနသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ခိုင္လုံေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား မရဘဲ အစေပ်ာက္သြားရသည္က မ်ားသည္။
ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံတြင္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္က စစ္တပ္သည္ ေရမြန္ႏွင့္ ေရနယ္ဒို မာနာလို ဆိုသူႏွစ္ဦးကို ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းထားခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၏ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုျဖစ္သည့္ ျပည္သူ႔ တပ္မေတာ္သစ္တြင္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနေသာ အစ္ကိုျဖစ္သူႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ရွိသည္ဆိုကာ ဖမ္းထားျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္ညတြင္ ဖမ္းဆီးသူမ်ား အရက္မူးေနခ်ိန္၌ ညီအစ္ကိုႏွစ္ေယာက္ ထြက္ေျပးၾကသည့္အျပင္ အျခားအက်ဥ္းသား မ်ားကိုလည္း ေခၚ ထုတ္သြားခဲ့ၾကသည္။ သူတို႔ ထြက္ေျပး လြတ္ေျမာက္သြားၿပီး တစ္လအၾကာတြင္ ထိုအက်ဥ္းစခန္းကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ၾကသည္။ မီး႐ိႈ႕ထားသည့္ စခန္းမ်ား အတြင္း၌ မီးေလာင္ကြၽမ္းေနသည့္ အ႐ိုးက်ေနေသာ အေလာင္းတစ္ေလာင္းကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရသည္။
တရားဝင္ မဟုတ္ဘဲ တိတ္တဆိတ္ ဖမ္းဆီးျခင္းမ်ားသည္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၌ သမၼတ ဖာဒီနန္မားကို႔စ္ လက္ထက္ ကတည္းက ရွိေနခဲ့သည္။ ထိုကာလမ်ားတြင္ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ဆယ္ခန္႔ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အဓမၼ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေပ်ာက္ဆုံးသြားရမႈမ်ား အေျမာက္အျမား ရွိေနခဲ့သည္။ စစ္တပ္ႏွင့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕တို႔က ကြန္ျမဴနစ္ သူပုန္ဟုဆိုကာ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားသူမ်ားကို ဖမ္းဆီး အစေဖ်ာက္မႈမ်ားသည္ ထိုႏိုင္ငံအတြက္ မထူးဆန္းသည့္ ကိစၥတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။
“အၾကမ္းဖက္ဖမ္းဆီး၊ အစေဖ်ာက္တာေတြက စစ္တပ္ရဲ႕ လုပ္႐ိုးလုပ္စဥ္တစ္ခုပဲ” ဟု ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕ အထူးအရာရွိ ကားလို႔စ္ကြန္ဒီက ဆိုသည္။
ယမန္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလက သမၼတအကြီႏိုသည္ သမိုင္းဝင္ လုပ္ေဆာင္မႈ တစ္ခုကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ မတရား ဖမ္းဆီးျခင္း၊ အက်ဥ္းခ်ျခင္းမ်ား မျပဳလုပ္ရန္ ဥပေဒ တစ္ခုကို ျပ႒ာန္းၿပီး လက္မွတ္ ေရးထိုး ေပးလိုက္ျခင္းသည္ အာရွအတြက္ ပထမဦးဆုံး လူ႔အခြင့္အေရးကို အသိအမွတ္ျပဳသည့္ ဥပေဒတစ္ရပ္ကို ထုတ္ျပန္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းဟု ဆိုရမည္ ျဖစ္သည္။
“အစိုးရအေပၚ တကယ့္ကို အသိအမွတ္ ျပဳရမယ့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ပါပဲ။ အဲဒီလို အၾကမ္းဖက္ လုပ္ေဆာင္မႈေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားခဲ့တာ ၾကာပါၿပီ။ အဲဒီလို ဂ႐ုမစိုက္ခဲ့လို႔လည္း ေပ်ာက္ဆုံး သြားတာေတြ၊ ဖမ္းဆီးမႈေတြကို ေထာက္လွမ္းေရးေတြက လုပ္ခ်င္တိုင္း လုပ္ခဲ့ၾကတာေပါ့” ဟု ကြန္ဒီက ဆိုသည္။
အၾကမ္းဖက္ အဓမၼ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ သြားမႈမ်ားကို အေရးယူမႈမ်ား လုပ္ေဆာင္ကာ အကာအကြယ္ ေပးလိုက္ျခင္းကုိ ႀကဳိဆိုရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေပ်ာက္ဆုံးသြားသူေတြကေတာ့ ဘယ္မွာ ေဖြရွာရမွန္းမသိ ျဖစ္ေနသည္။ အစိုးရေတြက ဥပေဒေတြထုတ္ကာ အကာအကြယ္ေတြ လုပ္သည္။ ၾကားခံ ေဖာက္ဖ်က္သည့္ အဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္း ဥပေဒကို လက္တစ္လုံးျခား လုပ္ကာ အစေဖ်ာက္မႈမ်ား ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ဥပေဒကို ယခုမွ ထုတ္ရသလားဟု ေနာက္က်သည့္အတြက္ အျပစ္တင္ေသာ္လည္း မိသားစုမ်ားအတြက္ ထိုေနာက္က်သည့္ တန္ဖိုးမ်ားကို မည္သူေတြက အစားထိုး ေပးေလ်ာ္ႏိုင္မည္နည္း ဆိုသည္က အျငင္းပြားစရာပင္ ျဖစ္သည္။
Ref: The Vanishing, by Caroline Vernaillen
thevoicemyanmar
သူမအိမ္ျပန္ေရာက္သည္အထိ ေနာက္က ခင္ပြန္းသည္ ျဖစ္သူကပါမလာ။ ဆုမ္ဘတ္ကို သူမႏွင့္ ေဆြမ်ိဳးေတြ ရဲစခန္းႏွင့္ ေဆး႐ုံသို႔ သြားရွာၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ဘယ္မွာမွ ရွာမေတြ႕ရေတာ့ေပ။ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ CCTV ႐ိုက္ကူးထားေသာ ျမင္ကြင္းတစ္ခုကို ေနာက္ႏွစ္ရက္ေလာက္ အၾကာတြင္ ျပန္ၿပီး ေျခရာခံမိၾကသည္။ ဆုမ္ဘတ္ကို ရဲကင္းတဲေလး တစ္ခုအတြင္းက ေခၚထုတ္လာၿပီး ဗင္ကားတစ္စီးထဲ သြင္းကာ ညအေမွာင္ထဲသို႔ ကားက ေမာင္းဝင္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားသည္။
အစိုးရကလည္း ဆုမ္ဘတ္တစ္ေယာက္ ဘယ္ေရာက္၍ ဘယ္ေပါက္ေနမွန္း မေျပာႏိုင္။ သူ႔အတြက္ စိုးရိမ္လာၾကသည္။ ဆုမ္ဘတ္ ရွာေဖြေရးတြင္ ဦးေဆာင္သူတစ္ဦးက ထိုကိစၥသည္ ကြန္ျမဴနစ္ အာဏာပိုင္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္ဖြယ္ ရွိေၾကာင္း စြပ္စြဲေျပာဆိုလိုက္သည္။ သူေပ်ာက္ဆုံးသြားျခင္းသည္ အျခားေသာ NGO လုပ္သားမ်ား အတြက္ပါ လုံၿခံဳမႈ မရွိေတာ့ေၾကာင္း ျပသလိုက္ျခင္း ျဖစ္သည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အေမွာင္ထုႏွင့္ အဓမၼ လက္စတုံးျခင္းတို႔က ဆက္စပ္ေနသည္။
၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက ကုလသမဂၢ အတင္းအဓမၼ လက္စတုံး ေဖ်ာက္ဖ်က္မႈမ်ားကို စိစစ္ေရး အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕သည္ လာအိုႏိုင္ငံအတြင္း လက္စတုံး ေဖ်ာက္ဖ်က္မႈ ခုနစ္မႈကို မွတ္တမ္းတင္ႏိုင္ခဲ့သည္။ လာအိုႏိုင္ငံတြင္ ေပ်ာက္ဆုံးမႈမ်ားသည္ ‘သာမန္မဟုတ္’ ဟု လာအိုႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရး လႈပ္ရွားမႈ ဥကၠ႒ ဗာနီဒါသက္ဆိုဗန္က ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့သည္။
“အျခား လူမသိ သူမသိ ကြယ္ေပ်ာက္သြားခဲ့တာေတြလည္း အမ်ားႀကီးပဲ။ မီဒီယာကေရာ လာအို အာဏာပိုင္ေတြက ဒီကိစၥေတြကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈ ထားၾကတယ္။ အဲဒီစာရင္းကပါ ေျပာရရင္ အရွည္ႀကီးပဲ။ အဖမ္းခံရ၊ ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရတဲ့သူေတြရဲ႕ မိသားစုဝင္ေတြက ျဖစ္ပ်က္ပုံေတြကို ျပန္မေျပာျပခ်င္ၾကဘူး။ အာဏာပိုင္ေတြက သူတို႔ကို တစ္ခုခုအေရးယူမွာ ေၾကာက္ေနၾကတယ္။ က်န္ရစ္သူ မိသားစုေတြထဲက တစ္ဦးဦးကို ဒုကၡေပးမွာ စိုးရိမ္ၾကတယ္။ အင္မတန္ ေၾကာက္စရာေကာင္းတဲ့ စနစ္ေအာက္မွာ သူတို႔ရွင္သန္ ေနၾကရတာ မဟုတ္လား” ဟု သက္ဆိုဗန္က ဆိုသည္။
ဤႏိုင္ငံတြင္ ေဝဖန္မႈမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းခံ ထားရသည္။ ဆန္႔က်င္သူမ်ားကို စိတ္ဓာတ္က်သြား ေစရန္ ျပဳလုပ္ၾကသည္။ “လာအိုႏိုင္ငံကလူေတြ Facebook ထဲမွာ ဆုမ္ဘတ္ကို ခ်မ္းသာေပးၾကဖို႔ အသနားခံၾကတာေတာင္ သူတို႔နာမည္ရင္းေတြနဲ႔ ဝင္ထားၾကတာ ရွားတယ္။ ဒါကို သာမန္ အေနအထားလို႔ ခင္ဗ်ားတို႔ ေျပာႏိုင္မွာလား” ဟု သက္ဆိုဗန္က ေထာက္ျပသည္။ သူက အျခားလာအို ႏိုင္ငံသားမ်ား ကဲ့သို႔ပင္ ျပင္သစ္ႏိုင္ငံသို႔ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ အာဏာသိမ္းသည့္ ၁၉၇၅ ခုႏွစ္ေလာက္ ကတည္းက ထြက္ေျပးတိမ္း ေရွာင္လာသူ ျဖစ္သည္။
၂၀၁၃ ခုႏွစ္ မတ္လ အေစာပိုင္းေလာက္တြင္ လာအိုႏိုင္ငံသည္ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅ ႏွစ္ခန္႔ တားျမစ္ပိတ္ဆို႔ ထားျခင္းခံခဲ့ရာမွ ကမာၻ႔ကုန္သြယ္မႈအဖြဲ႕ (WTO) သို႔ ဝင္ခြင့္ရလာသည္။ သို႔ေသာ္ တိုင္းျပည္တြင္းရွိ ျပည္သူ႔ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုမူ ကမာၻႀကီးႏွင့္ မ်က္ျခည္ ျဖတ္ထားခဲ့သည္။
“လာအိုမွာ အတိုက္အခံေတြကို ဖြဲ႕စည္းဖို႔လည္း လက္မခံဘူး။ အစိုးရနဲ႔ သေဘာထား ကြဲလြဲသူေတြကို လည္း ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်တာေတြ လုပ္ေနတာပဲ။ ေျမယာသိမ္းတာေတြမွာလည္း တရားမွ်တစြာ မေျဖရွင္းႏိုင္ေသးဘူး။ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးေတြ၊ ဒီမိုကေရစီ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲေရး ဆိုတာေတြ လုပ္တဲ့သူတိုင္းလည္း အဖမ္းမခံရတာ မရွိေသးဘူး” ဟု သက္ဆိုဗန္က ရွင္းျပသည္။
ႏိုင္ငံအတြင္း ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ျခယ္ ခံရမႈမ်ားေၾကာင့္ ျပည္သူေတြက ႏႈတ္ဆိတ္ေနသည္မွာ အက်င့္ပါေန သည္။ စစ္တပ္၏ စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္း ခံထားရသည့္ ႏိုင္ငံျဖစ္သျဖင့္ အဓမၼ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္သြားျခင္း၊ ကြယ္ေပ်ာက္ သြားရျခင္းေတြကလည္း အဆန္းမဟုတ္။ ႏိုင္ငံအတြင္း ဒဏ္ခတ္ျခင္း မခံရသူမ်ားႏွင့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈ မခံရသူေတြကလည္း မရွိသေလာက္ ရွားသည္။ လူ႔အခြင့္အေရး ခ်ိဳးေဖာက္မႈမ်ား ရွိေနေသာ္လည္း မျမင္သည့္ အကန္းမ်ားလို ေနထိုင္ၾကရသည္။ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္သူမ်ားကလည္း အေတြ႕အႀကံဳေတြရွိၿပီး ျဖစ္သျဖင့္ အျပစ္ေပး အေရးယူ မခံရေစရန္ ေရွာင္တိမ္းႏိုင္စြမ္း ရွိၾကသည္။
“ထိုင္းႏိုင္ငံမွာလည္း လြတ္လပ္တဲ့ ကြၽမ္းက်င္သူေတြ မရွိဘူး။ အထူးသျဖင့္ ဒီလိုအတင္းအဓမၼ ဖမ္းဆီး ေခၚေဆာင္သြားၿပီး ေပ်ာက္ဆုံးသြားရတဲ့ သူေတြအတြက္ ေစာင့္ၾကည့္တဲ့အဖြဲ႕၊ လိုက္လံစုံစမ္း ေဖာ္ထုတ္ေပးတဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြလည္း မရွိဘူး။ မ်က္ျမင္သက္ေသအျဖစ္ ထြက္ဆိုေပးမယ့္ သူေတြကိုလည္း ထိေရာက္စြာ အကာအကြယ္ ေပးႏိုင္တဲ့ စနစ္လည္း မရွိေသးဘူး။ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈ မွန္သမွ်ဟာ ရဲအေရးယူပိုင္တဲ့ ကိစၥေတြ ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ ရဲကဖမ္းလိုက္တဲ့ အမႈကို ရဲက ျပန္စစ္ေနတာနဲ႔ပဲ တရားမွ်တမႈေတြနဲ႔ ကင္းေဝးေနခဲ့ရတယ္” ဟု ထိုင္းလူမ်ိဳး JPF (Justic for Peace Foundation) အဖြဲ႕၏ ဥကၠ႒ အန္ခါနာနီလာပိုင္ဂ်စ္က ဆိုသည္။
UNWGEID (United Nations Working Group on Enforced or Involuntary Disappear-ances) အဖြဲ႕ကလည္း အစိုးရ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား အေနႏွင့္ ေပ်ာက္ဆုံးသြားသူမ်ားအေပၚ မည္သို႔ အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္ထားေၾကာင္းကို ေတာင္းဆိုေနေသာ္လည္း တုံ႔ျပန္ခ်က္မွာ အနည္းငယ္သာ ရရွိသည္။ သက္ေသ အေထာက္အထားကလည္း မရွိ၊ တြန္းအားေပးမႈေတြကလည္း နည္းပါး၊ တရားစြဲဆို ႏိုင္ျခင္းလည္း မရွိသည့္အတြက္ ဘာမွန္းမသိဘဲ ေပ်ာက္ဆုံးသြားသူေတြက တိုးၿပီးရင္း တိုးလာကာ အေျဖရွာမရႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေနရသည္။
အာဏာပိုင္မ်ားကို တိုင္လွ်င္ လက္တုံ႔ျပန္ျခင္းကို ခံရတတ္သျဖင့္ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ားက ေပ်ာက္ဆုံး သြားသူမ်ားအတြက္ မည္သို႔မွ် အေရးယူ ေဆာင္႐ြက္ေပးႏိုင္မႈ မရွိျခင္းမွာ အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ အႀကီးမားဆုံး ျပႆနာတစ္ရပ္ ျဖစ္သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀ အတြင္း ေပ်ာက္ဆုံးသူ ၉၃ ဦး၏ စာရင္းႏွင့္ အင္ဒိုနီးရွားႏိုင္ငံတြင္ ၁၉၆၅ ခုႏွစ္ ကတည္းက ေပ်ာက္ဆုံးခဲ့ရသည့္ လူေပါင္း ၉၀၀ တို႔ကို ယေန႔တိုင္ အစအနပင္ ရွာမေတြ႕ရေသးေပ။ ထိုသို႔ ေပ်ာက္ဆုံးသူမ်ားထဲတြင္ ႏိုင္ငံေရးသမားေတြကလည္း ပါဝင္ေနသည္။ “ထိုင္းႏိုင္ငံမွာ တရားမဝင္ အလုပ္ေတြကို လုပ္ေနတဲ့သူေတြက ပိုၿပီးခံရတယ္” ဟု ပိုင္ဂ်စ္က ဆိုသည္။
သူေျပာခ်င္သည္မွာ ဥပေဒ လက္တစ္လုံးျခား တရားမဝင္ အလုပ္မ်ားကို လုပ္ေနသူေတြမွာလည္း ေန႔ျမင္ညေပ်ာက္ အျဖစ္မ်ိဳးေတြ ရွိေနသည္ကို ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္သည္။
ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ အဓမၼ ဖမ္းဆီးျခင္းေၾကာင့္ ေပ်ာက္ဆုံးရမႈမ်ားသည္ အစိုးရေပၚလစီ ႏွင့္လည္း သက္ဆိုင္ေနသည္။ ဥပမာ-ထိုင္းႏိုင္ငံ ေတာင္ပိုင္းရွိ ျပည္နယ္မ်ားတြင္ လူမ်ိဳးစု သူပုန္မ်ားကို ထိေရာက္စြာ မႏွိမ္နင္းႏိုင္ေသးျခင္းက ေပ်ာက္ဆုံးစာရင္းကို ပိုၿပီး အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။
၂၀၀၄ ခုႏွစ္က ထိုင္းႏိုင္ငံေတာင္ပိုင္း ၿမိဳ႕ႀကီးသုံးၿမိဳ႕ ျဖစ္သည့္ ယာလာ၊ နာရသီဝပ္ႏွင့္ ပတၱာနီတို႔တြင္ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အမိန္႔ကို ထုတ္ျပန္ခဲ့ရသည္။ ထိုေဒသမ်ားသည္ မြတ္ဆလင္အမ်ားစု စိုးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္ထားသည့္ ေဒသမ်ား ျဖစ္သည္။ ဥပေဒက ဖမ္းမိန္႔ဝရမ္း မရွိဘဲ သံသယရွိသူကို ဖမ္းဆီးကာ ၇ ရက္ ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားႏိုင္ျခင္း၊ အက်ဥ္းခ်ထားသည့္ ေနရာကိုလည္း မည္သူ႔ကိုမွ် မသိႏိုင္ေအာင္ ဖုံးကြယ္ထားႏိုင္ျခင္းမ်ားသည္ ထင္တိုင္း လုပ္ႏိုင္သည့္ အခြင့္အေရးကို သီးျခားေပးထားသလို ျဖစ္ေနသည္။ ပြင့္လင္းၿပီး ထင္သာျမင္သာ ရွိေစရန္ လုပ္ေဆာင္ခြင့္ ေပးမထားျခင္းက အၾကမ္းဖက္ မတရား ျပဳလုပ္ခြင့္ကို ပိုၿပီးအေထာက္အကူ ျဖစ္ေစသည္။ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ကာလအတြင္း ထိုေဒသ၌ ေပ်ာက္ဆုံး သြားခဲ့ရသူ ၃၃ ဦး ရွိေၾကာင္း JPF က ေထာက္ျပထားသည္။
ထိုင္းႏိုင္ငံ အေရွ႕ေျမာက္ပိုင္းတြင္လည္း မူးယစ္ေဆး တိုက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ လူေပါင္းမ်ားစြာ ေပ်ာက္ဆုံး ေနခဲ့ရသည္။ ၂၀၀၃ ခုႏွစ္၊ ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ သက္ဆင္ရွင္နာဝါထရာ လက္ထက္တြင္ မူးယစ္ေဆးဝါး ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းမႈမ်ားကို ခြဲတမ္းစနစ္ျဖင့္ က်င့္သုံးလိုက္သည္။ ေဒသအလိုက္ ခြဲတမ္းက်သည့္ အတိုင္း မျဖစ္မေန ဖမ္းဆီး ေဖာ္ထုတ္ျပရျခင္း ျဖစ္သည္။ ထိုစနစ္အရ ဖမ္းဆီးရမိသည့္ မူးယစ္ေဆး ပမာဏအလိုက္ ဆုေၾကး ခံစားခြင့္မ်ားကို ေပးအပ္ခဲ့သည္။
ထိုစနစ္က်င့္သုံးသည့္ သုံးလအတြင္း မူးယစ္ေဆးဝါး ဂိုဏ္းမ်ားႏွင့္ ဆက္သြယ္မႈ ရွိသည္ဆိုကာ လူေပါင္း ၁၅၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ ပစ္ခတ္သတ္ျဖတ္ျခင္း ခံခဲ့ရသည္။ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေမလ JPF အဖြဲ႕က ထုတ္ျပန္သည့္ အစီရင္ခံစာတြင္ ထိုင္းႏိုင္ငံ၌ သက္ဆင္ ‘မူးယစ္စစ္ပြဲ’ ဆင္ႏႊဲလိုက္သည့္အခ်ိန္ အစပိုင္း၌ လူဆယ္ဦးခန္႔ ေပ်ာက္သြားခဲ့ရသည္ဟု ဆိုထားသည္။
အေရွ႕ေတာင္အာရွတြင္ ႏိုင္ငံအလိုက္ ေပ်ာက္ဆုံးသည့္ အေရအတြက္မ်ားကလည္း မတူညီႏိုင္ေပ။ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ ကြာျခားခ်က္အလိုက္ ေျပာင္းလဲႏိုင္သည္။ ဖမ္းဆီးပိုင္ခြင့္ ရွိသူမ်ားသည္ ရဲတပ္ဖြဲ႕ သို႔မဟုတ္ စစ္တပ္ႏွင့္ တစ္နည္းမဟုတ္တစ္နည္း ပတ္သက္ေနၾကသည္။ သူတို႔ေနာက္ကြယ္တြင္ ပုန္းကြယ္ေနသည့္ မထင္မရွား အာဏာပိုင္မ်ား ရွိႏိုင္သလို၊ ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္း အကာအကြယ္ ေပးေနသည့္ အစိုးရ အရာရွိမ်ားလည္း ရွိႏိုင္သည္။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံတြင္ ထိုကဲ့သို႔ေသာသူမ်ား ရွိေနေသာေၾကာင့္ ၁၉၇၁ ခုႏွစ္က စတင္ၿပီး ေပ်ာက္ဆုံးေနခဲ့ရသူ ၂၀၀၀ ခန္႔ ရွိေၾကာင္း ျပည္တြင္း NGO အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုျဖစ္သည့္ ေပ်ာက္ဆုံးသူမ်ား ရွာေဖြေရး အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕ကဆိုသည္။
ဖိလစ္ပိုင္ ေရဒီယို အသံလႊင့္ဌာန DzBB တြင္ ၿပီးခဲ့သည့္ ဒီဇင္ဘာလက လႊတ္ေတာ္ အမတ္တစ္ဦးႏွင့္ ရဲအရာရွိခ်ဳပ္ အၿငိမ္းစား ပန္ဖီလိုလက္ဆန္တို႔ အင္တာဗ်ဴး တစ္ခု၌ ဖိလစ္ပိုင္ လက္နက္ကိုင္အဖြဲ႕၏ အဓမၼ လူဖမ္းဆီးသည့္ ကိစၥမ်ားကို ေဆြးေႏြးသြားခဲ့သည္။ ထိုေဆြးေႏြးပြဲတြင္ လက္ဆန္က ဥပေဒ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ရပ္အေနႏွင့္ တစ္ခါတစ္ရံတြင္ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ရာ၌ အထင္ျဖင့္ ဝင္ေရာက္ ဖမ္းဆီးခဲ့ရမႈမ်ား ရွိေသာ္လည္း တရား႐ုံး ေရာက္သည့္အခါတြင္ ခိုင္လုံေသာ သက္ေသ အေထာက္အထားမ်ား ျပသႏိုင္မႈ မရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ တစ္ခါတစ္ရံတြင္လည္း အမွန္တကယ္ ျပစ္မႈ က်ဴးလြန္ေနသူမ်ားကို ဖမ္းဆီးခဲ့ရေသာ္လည္း အေရးယူႏိုင္မႈ မရွိခဲ့ျခင္းကို သူကဝန္ခံသြားသည္။
အၾကမ္းဖက္ ဖမ္းဆီးခံရမႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံအတြင္း ေဒသမေ႐ြး ျဖစ္ႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ ဖမ္းဆီးခံရ ေသာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းမ်ား ကိုယ္တိုင္က အဖမ္းခံသြားရေၾကာင္း မသိမႈမ်ားလည္း ရွိေနသည္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ခိုင္လုံေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ား မရဘဲ အစေပ်ာက္သြားရသည္က မ်ားသည္။
ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံတြင္ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္က စစ္တပ္သည္ ေရမြန္ႏွင့္ ေရနယ္ဒို မာနာလို ဆိုသူႏွစ္ဦးကို ဖမ္းဆီး ထိန္းသိမ္းထားခဲ့သည္။ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၏ လက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႕အစည္း တစ္ခုျဖစ္သည့္ ျပည္သူ႔ တပ္မေတာ္သစ္တြင္ တာဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနေသာ အစ္ကိုျဖစ္သူႏွင့္ အဆက္အသြယ္ ရွိသည္ဆိုကာ ဖမ္းထားျခင္း ျဖစ္သည္။ တစ္ညတြင္ ဖမ္းဆီးသူမ်ား အရက္မူးေနခ်ိန္၌ ညီအစ္ကိုႏွစ္ေယာက္ ထြက္ေျပးၾကသည့္အျပင္ အျခားအက်ဥ္းသား မ်ားကိုလည္း ေခၚ ထုတ္သြားခဲ့ၾကသည္။ သူတို႔ ထြက္ေျပး လြတ္ေျမာက္သြားၿပီး တစ္လအၾကာတြင္ ထိုအက်ဥ္းစခန္းကို ဖ်က္သိမ္းလိုက္ၾကသည္။ မီး႐ိႈ႕ထားသည့္ စခန္းမ်ား အတြင္း၌ မီးေလာင္ကြၽမ္းေနသည့္ အ႐ိုးက်ေနေသာ အေလာင္းတစ္ေလာင္းကို ေတြ႕ရွိခဲ့ရသည္။
တရားဝင္ မဟုတ္ဘဲ တိတ္တဆိတ္ ဖမ္းဆီးျခင္းမ်ားသည္ ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ၌ သမၼတ ဖာဒီနန္မားကို႔စ္ လက္ထက္ ကတည္းက ရွိေနခဲ့သည္။ ထိုကာလမ်ားတြင္ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ဆယ္ခန္႔ အၾကမ္းဖက္မႈမ်ား၊ အဓမၼ ဖမ္းဆီးခံရၿပီး ေပ်ာက္ဆုံးသြားရမႈမ်ား အေျမာက္အျမား ရွိေနခဲ့သည္။ စစ္တပ္ႏွင့္ ရဲတပ္ဖြဲ႕တို႔က ကြန္ျမဴနစ္ သူပုန္ဟုဆိုကာ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားသူမ်ားကို ဖမ္းဆီး အစေဖ်ာက္မႈမ်ားသည္ ထိုႏိုင္ငံအတြက္ မထူးဆန္းသည့္ ကိစၥတစ္ရပ္ပင္ ျဖစ္သည္။
“အၾကမ္းဖက္ဖမ္းဆီး၊ အစေဖ်ာက္တာေတြက စစ္တပ္ရဲ႕ လုပ္႐ိုးလုပ္စဥ္တစ္ခုပဲ” ဟု ဖိလစ္ပိုင္ႏိုင္ငံ လူ႔အခြင့္အေရး ေစာင့္ၾကည့္အဖြဲ႕ အထူးအရာရွိ ကားလို႔စ္ကြန္ဒီက ဆိုသည္။
ယမန္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလက သမၼတအကြီႏိုသည္ သမိုင္းဝင္ လုပ္ေဆာင္မႈ တစ္ခုကို ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ မတရား ဖမ္းဆီးျခင္း၊ အက်ဥ္းခ်ျခင္းမ်ား မျပဳလုပ္ရန္ ဥပေဒ တစ္ခုကို ျပ႒ာန္းၿပီး လက္မွတ္ ေရးထိုး ေပးလိုက္ျခင္းသည္ အာရွအတြက္ ပထမဦးဆုံး လူ႔အခြင့္အေရးကို အသိအမွတ္ျပဳသည့္ ဥပေဒတစ္ရပ္ကို ထုတ္ျပန္ႏိုင္ခဲ့ျခင္းဟု ဆိုရမည္ ျဖစ္သည္။
“အစိုးရအေပၚ တကယ့္ကို အသိအမွတ္ ျပဳရမယ့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ပါပဲ။ အဲဒီလို အၾကမ္းဖက္ လုပ္ေဆာင္မႈေတြကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားခဲ့တာ ၾကာပါၿပီ။ အဲဒီလို ဂ႐ုမစိုက္ခဲ့လို႔လည္း ေပ်ာက္ဆုံး သြားတာေတြ၊ ဖမ္းဆီးမႈေတြကို ေထာက္လွမ္းေရးေတြက လုပ္ခ်င္တိုင္း လုပ္ခဲ့ၾကတာေပါ့” ဟု ကြန္ဒီက ဆိုသည္။
အၾကမ္းဖက္ အဓမၼ ဖမ္းဆီးေခၚေဆာင္ သြားမႈမ်ားကို အေရးယူမႈမ်ား လုပ္ေဆာင္ကာ အကာအကြယ္ ေပးလိုက္ျခင္းကုိ ႀကဳိဆိုရမည္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ေပ်ာက္ဆုံးသြားသူေတြကေတာ့ ဘယ္မွာ ေဖြရွာရမွန္းမသိ ျဖစ္ေနသည္။ အစိုးရေတြက ဥပေဒေတြထုတ္ကာ အကာအကြယ္ေတြ လုပ္သည္။ ၾကားခံ ေဖာက္ဖ်က္သည့္ အဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္း ဥပေဒကို လက္တစ္လုံးျခား လုပ္ကာ အစေဖ်ာက္မႈမ်ား ရွိေနဆဲ ျဖစ္သည္။ ဥပေဒကို ယခုမွ ထုတ္ရသလားဟု ေနာက္က်သည့္အတြက္ အျပစ္တင္ေသာ္လည္း မိသားစုမ်ားအတြက္ ထိုေနာက္က်သည့္ တန္ဖိုးမ်ားကို မည္သူေတြက အစားထိုး ေပးေလ်ာ္ႏိုင္မည္နည္း ဆိုသည္က အျငင္းပြားစရာပင္ ျဖစ္သည္။
Ref: The Vanishing, by Caroline Vernaillen
thevoicemyanmar
